🐖 Pustynia Błędowska Z Lotu Ptaka

Patrycja Dziadosz 22 czerwca 2019, 8:46 Archiwum Gmina KluczePustynia Błędowska nazywana również "Polską Saharą" na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat diametralnie zmieniła swój wygląd. To niewątpliwie jedna z większych atrakcji przyrodniczych i krajobrazowych w kraju. Ciekawostką jest fakt, że jeszcze na początku XX wieku można było zaobserwować na jej terenie burze piaskowe oraz zjawisko fatamorgany. Niestety zamiana klimatu i sztuczne nasadzenia spowodowały, że jest coraz mniej odsłoniętych piasków.

Please verify you are a human Access to this page has been denied because we believe you are using automation tools to browse the website. This may happen as a result of the following: Javascript is disabled or blocked by an extension (ad blockers for example) Your browser does not support cookies Please make sure that Javascript and cookies are enabled on your browser and that you are not blocking them from loading. Reference ID: #ab5365ba-123b-11ed-a00f-414648456642

Położenie: Pustynia rozciąga się od Błędowa (dzielnicy Dąbrowy Górniczej) na zachodzie do gminy Klucze na wschodzie. Granicą północną pustyni jest wieś Chechło, a na południu graniczy ona z dużym obszarem leśnym. Długość pustyni wynosi niecałe 10 km, a szerokość do 4 km. Przez pustynię, z zachodu na wschód, przepływa

Pustynia Błędowska jest jednym z największych w Europie obszarów lotnych piasków. Co prawda dziś piaskowych wydm oraz fatamorgany turyści tu raczej nie ujrzą, ale wędrówka przez rozległe piaski, nadal jest jedną z najbardziej egzotycznych atrakcji w południowej części Polski. Ten niezwykle uroczy zakątek noszący zaszczytną nazwę pustyni, leży na Wyżynie Śląskiej na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, pomiędzy miejscowościami Klucze na wschodzie, a Błędów na zachodzie. Pustynia rozciąga się wzdłuż rzeki Biała Przemsza. Ten malowniczy teren ma długość w sumie 10 kilometrów oraz szerokość dochodzącą do 4 kilometrów. Jest on pokryty piaskami, które miejscami sięgają tu nawet 70 metrów miąższości. Obszar ten jest często zwany „polską Saharą”, ponieważ jest to największy teren występowania piasków śródlądowych w Europie I mimo że obecnie obszar ten powoli zarasta, a otwartych połaci piasku zostaje coraz mniej, to nadal jest niezwykle interesujący. Niecałe 100 lat temu można tu było obserwować nawet nietypowe dla polskiego krajobrazu zjawisko burzy piaskowej. Historia Pustyni Błędowskiej Legendy podają, że pustynny piasek rozsypał tam diabeł podczas nieudanej próby zasypania olkuskich kopalni srebra. Inna spektakularna opowieść głosi, że przyniosły go tam wody wypływające z lodowca. Mimo tych podań jedno jest pewne – powstanie pustyni ma związek z górnictwem w pobliskim Olkuszu. Średniowieczna działalność człowieka związana z wycinką porastających ten teren lasów na potrzeby górnictwa oraz znaczne obniżenie poziomu wód gruntowych spowodowało, że roślinność nie powróciła w naturalny sposób na pozbawione wody piaski. W taki oto sposób został odsłonięty potężny obszar o powierzchni ponad 150 kilometrów kwadratowych (obszar piasków był początkowo pięciokrotnie większy niż obecnie). W ciągu kolejnych lat wiatr przesypywał piasek z miejsca na miejsce i tworzył wysokie na kilka metrów wydmy, a w gorące dni można tu było podobno zobaczyć nawet zjawisko fatamorgany. Punkty widokowe Najpopularniejszym punktem widokowym na Pustyni Błędowskiej jest góra Czubatka – 382 m mieszcząca się w miejscowości Klucze. Drugim istotnym punktem widokowym na polską Saharę jest Dąbrówka w Chechle – 355 m Tutaj widok jest znacznie ciekawszy, bowiem można z niego ujrzeć odsłaniające się ogromne połacie luźnych piasków. Najnowszy jest punkt widokowy w Kluczach, zwany Różą Wiatrów. Ta urocza, drewniana platforma o interesującym kształcie pozwala nie tylko podziwiać odkryte piaski, lecz także na nie wejść. Pustynia Błędowska jest dostępna dla zwiedzających. Jej teren można zwiedzać, spacerując przyrodniczą ścieżką dydaktyczną, której początek znajduje się na ulicy Rudnickiej w Kluczach, a następnie przez piaski biegnie do rozlewiska Białej Przemszy. Działania wojskowe na pustyni Obecnie w północnej części pustyni gospodaruje wojsko, które to wykorzystuje ten teren do ćwiczeń spadochronowych. Ponadto znajdują się tutaj także pozostałości bunkra z czasów II wojny światowej. Przed I wojną światową na terenie Pustyni Błędowskiej odbywały się ćwiczenia oddziałów legionów przed bitwą pod Krzywopłotami. Później w okresie międzywojennym tereny pustyni do ćwiczeń wykorzystywała piechota oraz artyleria Okręgu Korpusu nr V w Krakowie. Był to również teren, na którym szkolono polskich lotników sterujących samolotami „Karaś”. Najsłynniejszym epizodem wojskowym w dziejach Pustyni Błędowskiej było urządzenie tam w czasie okupacji poligonu wojskowego przez Niemców. Z kolei w 1958 roku, kiedy to marzono o podboju kosmosu, na terenie pustyni dokonano próby rakietowej, w ramach „polskiego programu rakietowego”. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był naukowiec Jacek Walczewski, a celem było stworzenie cywilnej rakiety meteorologicznej, która to miała być przeznaczona do badania górnych warstw atmosfery. Mimo iż obecnie Pustynia Błędowska jest częściowo porośnięta wierzbą kaspijską, a obszar połaci piasku jest coraz mniejszy, to nadal przyciąga liczne rzesze turystów. Od kilku lat na pustyni są prowadzone prace mające na celu przywrócić jej dawny, surowy wygląd. ⇒ Czytaj także: SALAR DE UYUNI – LUSTRZANA PUSTYNIA SOLNA WSPARCIE NIEZALEŻNYCH PORTALI Komentarze Ponad 300 km od Warszawy. Pustynia Błędowska – polska Sahara, czyli największy w naszym kraju obszar lotnych piasków. Jest częścią Jury Krakowsko-Częstochowskiej, a w filmach polskiej produkcji udawała pustynie Afryki. Niedaleko z niej do innych atrakcji regionu. Warto uwzględnić ją w planach wycieczki.

W odniesieniu do malowniczych miejsc, zwykło się używać określenia ,,cuda natury”- ale czy człowiek może przyczynić się swoją działalnością do stworzenia takiego cudu? Czegoś, czego matka natura by się nie powstydziła? Z jednej strony ludzie od tysięcy lat systematycznie przekształcają środowisko naturalne na swoje potrzeby, ale czasem dochodzi do sytuacji, gdy zdewastowane tereny poprzemysłowe zamieniają się w cenny przyrodniczo obszar. W Krakowie będzie to piękny Zalew Zakrzówek w dawnym kamieniołomie, poza Małopolską np. kolorowe jeziorka w nieistniejących kopalniach w Rudawach Janowickich, ,,Malediwy” z Jaworzna czy połoniny w Bieszczadach. Dziś chroni się te tereny i podejmuje aktywne działania by zachować zmieniony przez człowieka krajobraz, który często zyskuje unikalny w skraju kraju charakter. Przykładem takie chronionego obecnie krajobrazu jest Pustynia Błędowska. Piasek niemal po horyzont. Widok z Róży Wiatrów. Spis treści1 Skąd pustynia w środku Polski?2 Po co nam pustynia? Może niech wróci las?3 Pustynia Błędowska praktycznie: dojazd i punkty Wzgórze Róża Wzgórze Dąbrówka4 Ciekawostki o Pustyni Błędowskiej Skąd pustynia w środku Polski? Zacznijmy od tego, że z geograficznego punktu widzenia to nie pustynia, tylko piaski lotne o pochodzeniu antropogenicznym, czyli stworzonym przez działalność człowieka. Pustynia Błędowska leży na Jurze Krakowsko Częstochowskiej, a jej piaszczysta część praktycznie tylko na terenie województwa małopolskiego. Dlaczego to podkreślamy? To, co dziś widzimy, to tylko namiastka tego, co kiedyś nazywało się Wielką Pustynią Błędowską, rozciągającą się na ogromnym obszarze ok. 150km², a z której nawiewane piaski docierały do okolicznych wsi i Olkusza. Dla porównania dzisiejszy obszar pustyni to trochę ponad 30km², z czego tylko część to lotne piaski. Rozwijające się w średniowiecznym Olkuszu kopalnie ołowiu i srebra wymagały dużej ilości drewna, które pozyskiwano poprzez karczowanie okolicznych lasów, a to prowadziło do jałowienia ziemi. W połączeniu ze zmianami w gospodarce wodnej tych terenów, nastąpiło obniżenie się wód gruntowych i stopniowe pustynnienie ziemi. Daleko w tle widać kościół w Błędowie. Pustynia Błędowska przez kilkaset lat miała wtedy rzeczywiście pustynny charakter. Sytuacja zmieniła się po II wojnie światowej, kiedy zdecydowano o likwidacji terenów pustynnych. W tym celu nasadzano sosnę i sprowadzoną z Azji wierzbę ostrolistną- czyli obcy gatunek. Interwencja człowieka zaczęła przynosić efekty i ogromne połacie piasku szybko się zazieleniły. Dopiero w XXI wieku uświadomiono sobie, że nie jest to może najlepsze z możliwych rozwiązań i zadecydowano o ratowaniu Pustyni Błędowskiej przed zarośnięciem. W 2013 roku pustynia została zamknięta i rozpoczął się długi proces usuwania drzew, krzewów i innej roślinności w celu zachowania pustynnego charakteru terenu. Niestety, ale delikatny ekosystem został naruszony i bez interwencji człowieka już się nie utrzyma. Po co nam pustynia? Może niech wróci las? Wiele osób zadaje sobie pewnie pytanie: czemu nie naprawić błędów naszych przodków i nie pozwolić pustyni pokryć się lasem, by wrócić do sytuacji sprzed 800 lat? Po co wydawać miliony złotych na utrzymanie tej ,,wielkiej piaskownicy”? Cóż, natura nie lubi próżni i miejsce zdegradowane przez człowieka zostało zastąpione przez stulecia nowym ekosystemem. Pustynia Błędowska to unikalne w skali Polski, ale i Europy miejsce, w którym żyją rzadkie gatunki zwierząt i roślin, lubujące się właśnie w takich ,,piaskownicach”. Powrót do stanu sprzed stuleci oznaczałby utratę bardzo cennych i unikalnych przyrodniczo terenów, i zastąpienie ich powszechnymi w Polsce lasami iglastymi rosnącymi na piachu… A tak, mamy tu np. rzadkie pająki o tygrysich pręgach (tygrzyk paskowany) czy zagrożone wyginięciem motyle (modraszek arion). Mały krzaczek, ale bez ludzkiej interwencji może tu wyrosnąć las… Pustynia Błędowska praktycznie: dojazd i punkty widokowe Jak dojechać do Pustyni Błędowskiej? Szczęśliwie nie powinien on stanowić problemu. Do wyboru mamy trzy punkty widokowe, które różnią się swoim charakterem – dla Was sprawdziliśmy każdy z nich! Wzgórze Czubatka Z tego miejsca roztacza się najlepsza panorama na pustynię. Widać jak na dłoni, zarówno jej północny, jak i południowy fragment, a w oddali majaczą kominy śląskich zakładów przemysłowych. Pustynię można tu oglądać z perspektywy ptaka, ale z drugiej strony punkt oddalony jest od samych piasków. Żeby się do nich dostać, trzeba zejść ze wzgórza i udać się na spacer żółtym szlakiem przez pustynię. Co bardziej ambitni mogą zakończyć wycieczkę w Błędowie, od którego pochodzi nazwa miejsca- ale sama miejscowość leży już poza piaskami. Dojazd na Wzgórze Czubatka nie powinien sprawić problemu, gdyż kierunek wskazują znaki, droga jest wyasfaltowana, a na miejscu czeka duży parking. Uważajcie tylko na ostatniej prostej- droga jest mocno nachylona i wąska. Jeśli komuś zależy na łatwym dostępie do pustyni pustyni powinien udać się na Wzgórze Dąbrówka koło Chechła lub do Róży Wiatrów. Widok na Pustynię Błędowską ze Wzgórza Czubatka W tle kominy śląskich zakładów przemysłowych Róża Wiatrów Do punkt widokowego Róża Wiatrów przy Pustyni Błędowskiej prowadzi długa leśna droga, na końcu której znajduje się parking. Nie jest on zbyt duży, więc konieczne może być zaparkowanie samochodu na poboczu. Z lasu wychodzimy prosto na piaski. Na tej ogromnej przestrzeni panowała iście rodzinna atmosfera: dzieci budowały zamki, dziewczynka puszczał z ojcem latawiec, a inni opalali się lub urządzili sobie rodzinny piknik. Taka wielka plaża, tylko bez wody i parawanów! Wystarczy odejść kawałek od drogi na parking i można cały dzień przeleżeć w spokoju na kocyku, pozwalając milusińskim lub czworonogom na przeróżne harce. Zarastanie pustyni to długi proces. Zaczyna się od niewinnej trawy. Wzgórze Dąbrówka Wzgórze Dąbrówka leży koło wsi Chechło. Z postawionej tam platformy widokowej roztacza się doskonała panorama na północną część Pustyni Błędowskiej. Chyba to miejsce najbardziej przypadło nam do gustu, bo wydawało się najbardziej pustynne- ale to już kwestia preferencji. Przy punkcie widokowym stoi stary schron, gdyż obszar ten wykorzystywany był w XX wieku jako poligon wojskowy, ale tego wszystkiego dowiecie się z ustawionych na miejscu tablic, które doskonale streszczają historię tego miejsca. Stąd też można udać się prosto na piach i cały dzień budować zamki (lub piaskowe bunkry). Dojazd na miejsce nie sprawi problemu, ale przestrzeń parkingowa w pobliżu punktu widokowego jest dość ograniczona. Widok z platformy widokowej na Wzgórzu Dąbrówka Ciekawostki o Pustyni Błędowskiej W XIX wieku na pustyni występowały takie zjawiska jak miraże i fatamorgany, o czym wspominają raporty powstańców styczniowych walczących na tych ziemiach. W niektórych miejscach głębokość piasków dochodzi do nawet 20 metrów. Pustynia była wykorzystywana przez wojsko. Polskie lotnictwo prowadziło szkolenia, a w III RP elitarne jednostki powietrzno-desantowe dokonywały zrzutów. Podobno podczas II wojny światowej Niemcy testowali sprzęt z myślą o pustynnych warunkach w Afryce. Natomiast nie ma dowodów, że z bunkra na Wzgórzu Doborka kiedykolwiek dowodził Erwin Rommel. Jednak ciekawa to wizja, więc powiedzmy, że w legendach zawsze jest trochę prawdy… Na Pustyni Błędowskiej kręcono pojedyńcze sceny do filmów “Faraon” i “W pustyni i w puszczy” Dziś trudno w to uwierzyć, ale pewnie w latach 60-tych i 70-tych było łatwiej o pustynne kadry. Ruiny Bunkra na Wzgórzu Dąbrówka

Pustynia Błędowska to bez wątpienia największa atrakcja turystyczna powiatu olkuskiego. Co roku teren odwiedzają tłumy turystów. Wyjątkowy krajobraz, ścieżki pieszo-rowerowe, tablice Podstawowe informacje o Pustyni Błędowskiej są powszechnie dostępne, chociaż nie zawsze ścisłe. W żaden sposób nie pozwalają jednak wyobrazić sobie tego ciekawego, niezwykle oryginalnego zakątka na granicy Wyżyny Śląskiej i Jury Krakowsko-Częstochowskiej. To co obecnie nosi zaszczytną nazwę pustyni, to pokaźny teren położony pomiędzy Kluczami na wschodzie, a Błędowem na zachodzie, wzdłuż rzeki Białej Przemszy. W sumie jest to teren o długości 10 km i szerokości dochodzącej do 4 km, pokryty piaskami, które miejscami sięgają tu nawet 70 metrów miąższości. Historia Pustyni Błędowskiej Skąd wziął się tutaj piasek w takich ilościach? Starsi ludzie opowiadali, że rozsypał go diabeł podczas nieudanej próby zasypania olkuskich kopalni srebra. Mniej demoniczna, choć nie mniej spektakularna opowieść, twierdzi, że przyniosły go tutaj wody wypływające z lodowca. Pewnie tej drugiej bliżej do prawdy, ale kto wie, czy i tak czarci nie maczali w tym swych rąk. Ludowa opowieść ma bowiem w sobie, jak to część bywa, odrobinę prawdy. Tę mianowicie, że powstanie pustyni ma swój związek z górnictwem w pobliskim Olkuszu. Do powstania pustyni w naszym klimacie nie wystarczy sam piasek – mamy w Polsce tereny (równiny sandrowe), gdzie jest go nawet więcej niż tutaj, a mimo to pustyni tam nie ma. Dopiero działalność człowieka – wycinka porastających ten teren w średniowieczu lasów na potrzeby górnictwa, a także obniżenie poziomu wód gruntowych spowodowało, że roślinność nie chciała w naturalny sposób powrócić na pozbawione wody piaski. W ten sposób odsłonięto potężny obszar o powierzchni ponad 150 km2 – pięciokrotnie większy, niż pustynia zajmuje obecnie. Pozostałości tzw. Dużej Pustyni Błędowskiej to już prawie całkowicie zarośnięta Pustynia Starczynowska oraz Dziadowskie Morze niedaleko Bukowna. Tak niespotykanie wielki obszar piasków można już było śmiało nazwać Pustynią. Wiatr przesypywał piasek z miejsca na miejsce, tworząc wysokie na kilka metrów wydmy, a w gorące dni można było tu ponoć zobaczyć nawet zjawisko fatamorgany. Oaza na Pustyni Błędowskiej Miała też Pustynia Błędowska swoją oazę – zadrzewioną dolinę Białej Przemszy, która zieloną wstęgą przecinała piaski na dwie nierównej wielkości części. Piaszczyste tereny stanowiły niejako kłopot dla miejscowych – silny wiatr nawiewał spore ilości piachu na okoliczne pola, a jedynym zastosowaniem, jakie znaleziono, była eksploatacja jego pokładów i wykorzystanie jako piasku podsadzkowego w kopalniach. Poligon na Pustyni Błędowskiej Niechcianym, odludnym i nieprzyjaznym terenem zainteresowało się wojsko. Najpierw przed I wojną światową ćwiczenia miały tu oddziały legionów przed bitwą pod Krzywopłotami; w okresie międzywojennym natomiast tereny te do ćwiczeń wykorzystywała piechota i artyleria Okręgu Korpusu nr V w Krakowie. Był to także teren szkoleniowy dla polskich lotników na samolotach "Karaś". Najsłynniejszym jednak wojskowym epizodem w dziejach pustyni było urządzenie tu poligonu wojskowego przez Niemców. Niemcy, przygotowując się do wsparcia włoskiego sojusznika w Afryce, któremu Brytyjczycy spuszczali coraz większe lanie, zwrócili uwagę na wielki teren lotnych piasków, który nadawał się na poligon, bez konieczności wysyłania wojsk do Afryki. Na potrzeby słynnego "Afrika Korps" dowodzonego przez feldmarszałka Rommla, wybudowano bunkry obserwacyjne i wprawiono się w walkach manewrowych czołgów, a także działań piechoty i artylerii w warunkach pustynnych. Tutaj także testowano nowe rozwiązania techniczne, adaptujące sprzęt sprawdzony w Polsce i Francji do działań wśród piasków. Na wzgórzu Dąbrówka, niedaleko Chechła, aż do czasów współczesnych zachował się bunkier z tamtych czasów, jednak uległ on częściowo zawaleniu i ze względów bezpieczeństwa został rozebrany. Także po II wojnie światowej wojsko interesowało się tymi terenami – ćwiczyły tu oddziały wojsk powietrzno-desantowych z Krakowa; do dziś zresztą północna część pustyni, pomiędzy Chechłem a doliną Przemszy zamknięta jest dla turystów, służy bowiem okresowo jako poligon. Dużo mniej znanym epizodem są natomiast przeprowadzane na pustyni od 1958 roku próby z rakietami, w ramach "polskiego programu rakietowego". Ich inicjatorem był naukowiec Jacek Walczewski, a celem stworzenie cywilnej rakiety meteorologicznej do badania górnych warstw atmosfery. Marzono również o podboju kosmosu. Turyści na Pustyni Błędowskiej W latach powojennych Pustynia Błędowska stała się także atrakcją turystyczną, a komunistyczne władze nigdy nie omieszkały dodawać, że jest ona "jedyną pustynią w Europie". Paradoksalnie – również w tym czasie rozpoczęto działania, które w kilkadziesiąt lat praktycznie zakończyły istnienie tego wielkiego kuriozum przyrodniczego. Część pustyni zaorano i obsadzono sosną oraz wierzbami. W połączeniu z podnoszeniem się poziomu wód gruntowych, spowodowało to niemalże całkowite zarośnięcie części południowej pustyni. Północna, użytkowana od czasu do czasu przez wojsko, a potem także przez miłośników offroadu, zachowała niewielkie obszary lotnego piasku. Wielka atrakcja praktycznie przestała istnieć… Od kilku lat prowadzone są prace mające na celu przywrócić do stanu z lat powojennych przynajmniej niektóre części pustyni. W 2013 roku pustynia została zamknięta dla zwiedzających i zaczęły się wielkie prace w ramach programu Life+, ze środków Unii Europejskiej i środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, a także z niewielkim udziałem środków gminy Klucze. Odkrzewiono i wylesiono znaczny teren w okolicach Kluczy, oczyszczono go z niewybuchów i wyznakowano ścieżki przyrodnicze. Złośliwi mówią, że miliony złotych dosłownie utopiono w piachu, ale kiedy jesienią ubiegłego roku pustynię otwarto dla turystów, Pustynia Błędowska rozpoczęła swoje nowe życie. Wzgórze Czubatka, ścieżki edukacyjne i taras widokowy Na początek najlepiej udać na wzgórze Czubatka, położone nad Kluczami, skąd rozpościera się najpiękniejsza panorama pustyni. Jest tu specjalny taras widokowy i tablice opisujące przyrodę i dzieje pustynie. Potem warto już zejść w dół, by kilometrami wędrować wśród piasków. Ścieżki edukacyjne (mała i duża pętla) są dokładnie oznakowane tyczkami, a na środku pustyni urządzono taras widokowy. Co prawda po karczowaniu zostały jeszcze wyraźne ślady (zwłaszcza na obrzeżach, a liczne koleiny i mnóstwo szyszek pozostałych po dawnych lasach psuje nieco efekt, ale kiedy mocniej przyświeci słońce, a wiatr sypnie piaskiem w oczy, można się poczuć jak na prawdziwej pustyni. Wzgórze Dąbrówka koło Chechła Drugim miejscem, które warto odwiedzić jest wspomniane już wzgórze Dąbrówka koło Chechła. Można stąd podziwiać północną część pustyni, którą również czeka częściowe karczowanie w najbliższym czasie. Stary, poniemiecki bunkier pamiętający jeszcze manewry "Afryka Korps" już nie istnieje, a kilka lat temu żołnierze częściowo ogrodzili teren poligonu siatką, ale za to przy odrobinie szczęścia możemy zobaczyć (jest to dozwolone) ćwiczące wojska spadochronowe. Pustynne Centrum Informacji w Kluczach Na koniec warto zajrzeć do Urzędu Gminy w Kluczach, gdzie utworzono Pustynne Centrum Informacji. Zgromadzono tu różne pamiątki, eksponaty i znaleziska prosto z pustyni, dotyczące zarówno przyrody, jak i historii tego terenu. Miejsce dobre nie tylko dla pasjonatów – przed planszami i starymi fotografiami można spokojnie spędzić ponad godzinę (Centrum otwarte jest w godzinach pracy Urzędu Gminy, wstęp bezpłatny). Polska Sahara czeka więc na turystów.

Pustynia Błędowska jest idealnym miejscem dla fotografów, ponieważ oferuje szeroką gamę krajobrazów, od wydm po góry. Pustynia Błędowska to także idealne miejsce dla tych, którzy chcą zobaczyć, jak wygląda pustynny krajobraz z lotu ptaka.

Pustynia Błędowska jest położona na styku województw małopolskiego i śląskiego. Na miejsce możemy dostać się kilkoma drogami. Zwiedzanie najlepiej rozpocząć w jednym z dwóch głównych punktów widokowych. Jeśli chcemy rozpocząć wycieczkę od części południowej, musimy dojechać do miejscowości Klucze (dojazd od centrum

Pustynia Błędowska Wojciech Matusik. Zobacz galerię (19 zdjęć) „Nie wiadomo dokładnie, gdzie znajduje się piekło, ale zapewne jakieś diabelskie siedlisko znajdowało się w okolicach

L5wZmK.

617u1esqij.pages.dev/64

617u1esqij.pages.dev/87

617u1esqij.pages.dev/83

617u1esqij.pages.dev/1

617u1esqij.pages.dev/44

617u1esqij.pages.dev/21

617u1esqij.pages.dev/42

617u1esqij.pages.dev/20

pustynia błędowska z lotu ptaka